๘. พระรูปนันทาเถรี ผู้บรรลุธรรมเพราะดูหนังชีวิต

ขึ้นหัวข้ออย่างนี้ ทำให้สงสัยว่า สมัยโน้นมีหนังดูด้วยหรือ หนังเรื่องอะไรที่พระนันทาเถรีดูแล้วได้บรรลุธรรมเดี๋ยวรู้เองครับ ตอนนี้ตามผมไปก่อน

นามลงท้ายด้วย "นันทา" มีหลายท่าน บางทีก็เกิดความสับสน สุนทรีนันทาหรือรูปนันทา หรือบางครั้งเรียก ชนปทกัลยาณีนันทา ท่านหนึ่ง อภิรูปนันทา (พระธิดาของเจ้าเขมกะ แห่งศากยวงศ์) ท่านหนึ่ง ชนปทกัลยาณีนันทา หรือ รูปนันทา อีกท่านหนึ่ง

รวมแล้วมี ๓ ท่านด้วยกัน บางทีอาจมีเพียง ๒ ท่านก็ได้คือ

(๑) รูปนันทาที่เป็นกนิษฐาของเจ้าชายนันทะ ซึ่งมีนามอีกอย่างว่า ชนปทกัลยาณีนันทา หรือสุนทรีนันทา รูปนันทาท่านนี้แหละที่ได้อภิเษกสมรสกับเจ้าชายนันทะ ยังไม่ได้ "ส่งตัว" พระ พุทธเจ้าก็บวชให้เจ้าชายนันทะเสียก่อน (พวกศากยวงศ์พี่น้องแต่งงานกันได้) และ

(๒) อภิรูปนันทา พระธิดาของเจ้าเขมกะศากยะอีกท่านหนึ่ง รูปนันทาท่านนี้ได้อรรถกถาธรรมบท บอกว่าเป็นพระกนิษฐาของเจ้าชายนันทะ พระธิดาของพระนางปชาบดีโคตมี ทั้งนันทะ และรูปนันทา ก็คือพระอนุชา และพระกนิษฐาต่างพระมารดากันของพระพุทธเจ้านั้นเอง

พระนางออกบวชก็เพราะเห็นว่าคนอื่นๆ เขาออกบวชกันหมดแล้ว ไม่ว่าพระมารดา พระเชษฐา กระทั่งเจ้าชายศากยวงศ์ทั้งหลาย มีเจ้าชายอนุรุทธะ เป็นต้น ก็ออกบวชกันหมด พระนางจึงมิได้บวชด้วยศรัทธาจริงๆ หากบวชเพราะ "ว้าเหว่" มากกว่า

เมื่อบวชแล้วก็มัวแต่หลงในรูปโฉมอันเลอลักษณ์ของตนไม่สนใจปฏิบัติธรรม เหล่าภิกษุณีชวนไปฟังธรรมจากพระพุทธเจ้าก็ทำเฉย "เสด็จพี่ของเราเทศน์ตำหนิแต่ความสวยความงาม เรื่องอะไรเราจะไปฟัง" พระรูปนันทาท่านคิดอย่างนี้ จึงไม่ไปฟังเทศน์จากพระพุทธองค์ พระพุทธองค์ก็ทรงทราบว่านางคิดอย่างนี้ แต่เมื่อ "อินทรีย์ยังไม่แก่กล้า" (ภาษาพระหมายความว่ายังไม่พร้อม) พระองค์ก็ไม่ทรงทำอะไร ทรงรอจนกว่าวันนั้นจะมาถึง

และแล้ววันเวลาก็มาถึง พระรูปนันทาเถรีทนคะยั้นคะยอจากเพื่อนๆ ภิกษุณีไม่ไหว จึงเดินตามไปนั่งฟังเทศน์อยู่เบื้องหลังภิกษุณีอื่นๆ พระพุทธองค์ทรงเนรมิตภาพหญิงสาวสวยคนหนึ่งปรากฏต่อหน้านางด้วยอิทธิฤทธิ์ ปรากฏว่าภิกษุณีรูปอื่นๆ มองไม่เห็น มีแต่พระรูปนันทาเถรีรูปเดียวเท่านั้น นางจ้องดูหญิงสาวคนนั้นเพลินเชียว พลางรำพึงในใจว่า โอ หญิงสาวคนนี้สวยจังเลย สวยกว่าเราอีกแน่ะ

ขณะที่นางจ้องเพลินๆ อยู่นั้น พระพุทธองค์ก็ทรงบันดาลให้ภาพหญิงสาวคนนั้นเจริญเติบโตขึ้นเป็นสาวใหญ่ เป็นหญิงวัยกลางคน เป็นหญิงแก่หง่อม ผมหงอก ฟันหลุด ผิวหนังเหี่ยวย่น หลังโกง เดินต้องใช้ไม้เท้ายันกาย จนกระทั่งตายกลายเป็นศพเน่าเหม็น หมู่กิมิชาติไชชอน (กิมิชาติก็คือหนอนขอรับ) น่าสะอิดสะเอียนยิ่ง

นางเพ่งพิจารณาไปก็เข้าใจสภาวะความเป็นจริงของสรรพสิ่ง รำพึงว่าหญิงนี้เมื่อกี้นี้เองยังสาวสวย มาบัดนี้ได้ถึง แก่ความตาย ร่างกายถูกหมู่หนอนชอนไช น่าปฏิกูลยิ่ง ความตายเป็นสิ่งที่จะมาถึงทุกคนที่เกิดมา แม้แต่เราก็จะตายในวันใดวันหนึ่ง

ขณะนั้นพระสุรเสียงของพระพุทธองค์ก็กังวาน ดังหนึ่งลอยมาจากที่ห่างไกล

"นันทา เธอจงดูร่างกายนี้ อันสกปรกเปื่อยเน่า ไหลออกข้างบน ไหลลงข้างล่าง บรรดาคนโง่เขลาพากันหลงใหลได้ปลื้มร่างกายเธอฉันใด ร่างกายหญิงนี้ก็ฉันนั้น เธอมองเห็นสิ่งทั้งหลายด้วยความเป็นของว่างเปล่า ไร้แก่นสาร เธอก็จะไม่ต้องกลับมาเวียนว่ายอีกต่อไป ละความพอใจยึดติดในภพได้แล้ว ก็จะเป็นผู้สงบเย็นอย่างแท้จริง"

ต่อจากนั้น พระพุทธองค์ตรัส "สุญญตกรรมฐาน" สอนให้เธอพิจารณาถึงความว่าง ความไร้สาระแห่งอัตภาพร่างกาย โดยตรัสเป็น " คาถา" (โศลกธรรม) สั้นๆ ว่า

ร่างกายนี้ ธรรมสร้างให้เป็นเมือกกระดูก ฉาบด้วยเนื้อและโลหิต เป็นที่ตั้งแห่งชรา มรณะ มานะ (ความถือตัว) และมักขะ (ความดูหมิ่นกัน)

จิตของพระนางรูปนันทาเถรี ดิ่งลงสู่สมาธิ บรรลุฌานระดับต่างๆ ใช้ฌานเป็นบาทฐานแห่งวิปัสสนา พิจารณาเห็นไตรลักษณ์ (ความไม่คงที่ ความไม่คงตัว และความไม่มีตัว) เกิดญาณ ความหยั่งรู้สภาวะธรรมตามเป็นจริง จนกระทั่งบรรลุความสิ้นกิเลสโดยสิ้นเชิง

พระอรหันต์ขีณาสพ (อรหันต์ผู้หมดสิ้นกิเลสอาสวะทั้งหลาย) ว่าอย่างนั้นเถอะครับ นับว่าพระรูปนันทาเถรีได้บรรลุพระอรหัตผลเพราะ " ดูหนัง" ที่พระพุทธองค์ฉายให้ดูแท้ๆ หนัง soundtrack เสียด้วยสิครับ ฉายที่โรงพระเชตวันมหาวิหารนั้นแล

หน้า 31

เสฐียรพงษ์ วรรณปก / ราชบัณฑิต

˹ѧ