พระราชปัจฉมวาจา ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

พระราชปัจฉิมวาจา.....พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นพระราชโอรสของพระพุทธเลิศหล้านภาลัย และสมเด็จพระศรีสุริเยนทรามาตย์ ประสูติเมื่อวันมหาปวารณา พ.ศ. 2347 และสวรรตในวันมหาปวารณา พ.ศ. 2411

คุณมหัศจรรย์ครั้งสุดท้ายของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว วันสวรรคตอันเป็นวันมหาปวารณา ขึ้น 15 ค่ำ เวลาเย็น พระองค์ทรงประชวนหนัก แต่ทรงสมบูรณ์ด้วยพระสติสัมปชัญญะ ทรงกำหนดวาระสุดท้ายแห่งพระชนมายุของพระองค์เป็นแน่แล้ว จึงมีพระบรมราชโองการดำรัสให้พระยาศรีสุนทรโวหาร (ฟัก) เข้าไปใกล้พระที่บรรทม มีพระราชดำรัสพระราชนิพนธ์เป็นภาษาเขมร ให้พระยาศรีสุนทรโวหารจนเป็นอักษร แล้วอัญเชิญไปอ่านในที่ประชุมสงฆ์วัดราชประดิษฐ์ฯ แต่ในที่นี้จะตัดเอามาเฉพาะครึ่งสุดท้ายเท่านั้น (ขอแปลเป็นภาษาไทย) มีความตามพระราชประสงค์เหมือนทรงภาษัท ณ สังฆสันนิบาต (ที่ประชุมสงฆ์) ว่า