ขอถามผู้รู้หน่อยค่ะ คือว่า นั่งสมาธิแล้วตัวมันหงายไปข้างหลังจะทำอย่างไรดี

เมื่อเก้าวันที่แล้วได้ไปฝึกอบรมหลักสูตร
การพัฒนาจิตเพื่อให้เกิดปัญญาและสันติสุข
โดยคณะวิทยากร ของ คุณแม่ สิริ กรินชัย
ซึ่งเน้นแนวสติปัฏฐานสี่

เมื่อกลับมาบ้านก็ยังพยายามเจริญสติและสวดมนตร์ เดินจงกรม นั่งสมาธิต่อ

ซึ่งเวลานั่งสมาธิวันนี้ได้เกิดอาการตัวมันหงายหลัง
และได้กำหนดรู้อาการหงายแต่มันก็ยังหงายไปเรื่อยๆ
จึงลืมตา พบว่าหงายหลังอยู่จริงๆ จึงนั่งตัวตรง
และกำหนดการพองยุบที่ท้องต่อ
แต่ก็หงายอีก จนนอนไปเลย จึงลืมตาและยกตัวขึ้นมานั่งตรง

ทำแบบนี้ไปได้สามสี่ครั้ง

ครั้งต่อมาเลยปล่อยให้นอนสมาธิไปเลย
จนครบเวลาที่ได้กำหนดไว้ว่าจะนั่ง

ถ้าหากนั่งสมาธิแล้วเกิดอาการแบบนี้อีกจะแก้อย่างไรดีคะ

 

ลองหาที่พิงหลังหรือ นั่งหลังติดข้างฝาก็ได้ครับเคยเป็นเทมือนกัน บางที่ใจเราคิดว่าหงายหลัง ร่างกายเราเลยเคลื่อนตาม บางทีทำให้ใจกังวลไม่มีสมาธิ และอาจเพิ่งเร่มต้นนั่งสมาธิร่างกายยังไม่ชิน

 

"นั่งให้หลังชิดกับผนังห้องครับ" นั่งก็ไม่ต้องฝืนมากนะครับ บางคนนั่งปกติหลังตรงอยู่แล้ว บางคนต้องนั่งหลังค่อมนิดหน่อย บางคนก็ต้องนั่งหลังค่อมมากถึงจะรู้สึกว่าไม่ฝืนอริยาบถ เอาให้รู้สึกว่าร่างกายเราสบายที่สุดกับท่าทางนี้ในอริยาบถท่านั่งนั้น แล้วจิตจะสงบได้ไว ส่วนเรื่องของความร้อนความหนาวก็เป็นสิ่งสําคัญนะครับ บางคนจริตชอบหนาวหน่อย บางคนก็ไม่ชอบ บางคนว่าร้อนหน่อยดีกว่าหนาวถึงจะถูกกับจริต เลือกดูสภาพห้องด้วย อันนี้ผมไม่ได้สอนให้ติดในสุขนะครับเพียงแต่ให้เป็นอุบายให้กับร่างกายของเราเท่านั้น และด้วยสภาพท่าทางการนั่งนั้นที่มันไม่ตึงและไม่หย่อนจนเกินไป อากาศหนาวหรือร้อนก็กําลังพอดีกับที่ร่างกายต้องการ จิตของเราก็จะสงบและรวมได้ไว เมื่อจิตสงบดีแล้วก็ให้เจริญวิปัสสนาต่อได้เลย อย่าให้จิตติดนิ่งอยู่แต่ในความสงบอย่างเดียว-ตัวปัญญาจะไม่เกิด ต้องเจริญวิปัสสนาตามด้วย ให้เกิดตัวปัญญามาสู้รบกับกิเลส ได้มากน้อยก็ขึ้นอยู่กับที่ปฎิบัตินะครับ(สู้กันต่อไปนะครับท้อได้แต่ห้ามถอย)

 

อย่างคุณ Groly ว่ามาก็เข้าท่าดีนะ ลองทำดูอาจช่วยได้
แต่ก็อดขำ ข้อความเล่าของ เจ้าของกระทู้ไม่ได้นะ พึ่งเคยได้ยินครับ
ความจริง ตัวปีติ ก็มีตัวนึงนะครับ คือ ตัวโยกโคลงเคลงน่ะครับ
อาการนี้จะเกิดขึ้นเองเมื่อเข้าถึงจุดของมัน อาจจะไม่เป็นทุกคน
แต่ผมเป็น มันโยกมากจริงๆ แต่อาการของคุณนี่ไม่รู้ใช่หรือเปล่า

 

ขอบคุณคำแนะนำของทุกท่านะคะ

 

ตัวโยกโคลงเคลงนี่ก้อเป็นอาการเมื่อวันสุดท้ายที่ปฏิบัติธรรม
จึงได้ถามท่านวิทยากรว่าจะทำอย่างไร
ท่านบอกว่าให้กำหนดรู้
แต่ถ้ามันไม่หยุดก้อให้จิตบอกว่าหยุด
ซึ่งลองทำตามคำแนะนำท่าน เมื่อวานมันก็ได้ผล หยุดโคลงเคลงได้ค่ะ
แต่วันนี้มาหงายหลัง ซะงั้น

 

การแก้อารมณ์กรรมฐานสายนี้คุณจะต้องกำหนดอาการต่างๆตามที่มันเป็น ตามที่รู้สึก เช่น รู้สึกว่าหงายหลัง กำหนดจิตลงไปตามอาการว่าหงายหลังหนอๆๆๆ กำหนดแล้วๆกัน ตั้งสติตามกำหนดท้องพองท้องยุบ พองหนอ ยุบหนอ ต่อ หรือ จะให้ดี เพิ่มกำหนดรูปนั่งอีกด้วย เช่น พองหนอ ยุบหนอ นั่งหนอ กำหนดดูรูปนั่งทั้งหมด
เมื่อรู้สึกว่า รู้สึกว่าจะหงายหรือ มีอารมณ์อื่นอาการอื่นเกิด ก็วางพองยุบ ไปกำหนดอาการนั้น แล้วกลับมาพองหนอ ยุบหนอ นั่ง หนอ

วิปัสสนากรรมฐานท่านให้กำหนดอารมณ์ที่เป็นขณะปัจจบัน

 

อิๆๆๆผมขำครับขอโทษนะครับเหมือนเพื่อนสหายธรรมว่าละครับคำตอบง่ายจังนั่งพิงผนังครับเหมือนผมเลยหลับตาพักเดียวหมุนปึ้ดเลยสงสัยมานานหลังๆนั่งพิงหลังครับหมุนไปไหนก็ช่างปล่อยให้หมุนเพราะเรานั่งพิงหลังอยู่นี่ครับพอลืมมันก็หยุดพอจำมันก็หมุนอย่างนั้นครับดีอีกครับไม่คิดอย่างอื่นไปตรงแน่วเลยกำหนดตรงหงายเลยครับเป็นกำลังใจให้นะครับ

 

ตามตำราว่าไว้ว่า เป็น"อุพเพงคาปีติ" เป็นหนึ่งในส่วนของ "อุปกิเลส"ครับ มีทั้งข้อดี และเสียครับ ที่ว่าดีหมายถึงว่า แสดงว่าการปฏิบัติธรรมก้าวหน้าขึ้นอีกขั้นหนึ่งครับ และที่ไม่ดีคือ เหตุที่เป็นอย่างนี้เพราะสติขาดช่วงครับ พยายามใช้สติให้มากกว่านี้ครับ ถ้าสติมีมากและไวพอ จะกำหนดได้ทันครับ หากยังเป็นอยู่เรื่อยๆไม่ผ่านไป(ส่วนใหญ่จะผ่านไปเอง ถ้ากำหนดทัน) ให้แก้สภาวะโดยการเดินเรียกสติแทนครับ เมื่อสติมีมากแล้วจึงกลับมานั้งต่อ ถ้าไม่หาย ควรถามอาจารย์ครับ

 

อาการนี้หายเองครับไม่ต้องไปสนใจครับ บางคนอาจใช้เวลานานหน่อย
บางคนก็สั้น บางคนก็นาน รักษาจิตตัวเองไปเรื่อยๆหายครับ
และเมื่อจิตสงบดีขึ้นก็จะยกระดับ ขึ้นไปอีก อย่าไปกังวนน่ะดีที่สุด
ยังมีอีกตัวนึง ที่ร้องไห้น้ำตาไหล ไม่สามารถบังคับตัวเองได้
มันร้องก็ปล่อยมันร้องไป พอได้ที่ก็หายไปเอง

 

นั่งสมาธิแล้วตัวมันหงายไปข้างหลังจะทำอย่างไรดี?

ลองทำวิธีนี้ดู......อาจจะได้ผลบ้าง

ก่อนจะนั่งก็ให้็ขยับท่า ขยับทางให้ดี พอสบายๆ ไม่เกร็งส่วนหนึ่ง
ส่วนใดของร่างกาย ไม่เคร่งเครียด ให้ผ่อนคลายฯ...จากเรื่องต่างๆ
แม้กระเรื่องที่ สอบถามนั้น...สูดลมหายใจเข้าลึกๆ ยาวๆ จนสุด
ลมหายใจเข้าพร้อมกับปรับการนั่งให้ตัวตรง หลังตรง..ประคองท่านั่ง
ให้อยู่อย่างนั้น แล้วค่อยๆปล่อยลมหายใจออก พยายามหรือรู้สึกรับรู้
ถึงการนั่งตัวตรง หลังตรง ประคับประคองไปด้วยขณะที่เจริญสมาธิภาวนา
ให้เอาสติหรือตัวผู้รู้คอยกำกับห่างๆ คล้ายๆ กับขณะขับรถยนต์พร้อมเปิดฟัง
เพลงหรือฟังธรรมะไปด้วย สบายๆ ไม่เคร่งเครียด บีบเค้น คอยดูคอยรู้จนเสีย
การเจริญสมาธิ กรรมฐานภาวนาที่ใช้อยู่

ถ้ารู้ตัว รู้สึก ว่าหลังเอียงหรืออาการใดๆ ที่เกิดขึ้นขณะนั่งสมาธิเจริญภาวนานั้นฯ
ก็ให้สูดลมหายใจลึกๆ ยาว ๆ ใหม่ จนสุดลมหายใจเข้าพร้อมปรับการนั่ง ตัวตรง
หลังตรง...ฯ ก็ให้ปรับทำอย่างนี้ แบบนี้ ไปเรื่อยๆ พอเคยชินเข้าก็จะปรับเป็นอัตโนมัติเอง

อันที่จริงการเจริญสมาธิพระกรรมฐาน ตามที่ได้ศึกษาและประพฤติปฏิบัติมานั้น
โดยมากแล้วก็จะให้ ไม่ไปสนใจอาการต่างๆ ที่เกิดขึ้นฯ กับทางร่างกาย แต่ถ้าเราไป
วิตก วิจาร หรือกังวลถึง ก็จะไม่เป็นสมาธิเอาได้ บางทีไปเพ่งเล็ง จ้องจับ...ฯ
อาการต่างๆ เหล่านั้น เหมือนไปเร่งหรือปรุงแต่งมันให้เกิดขึ้น...ไม่ปล่อยวาง
กลายเป็นว่าบางทีไม่เป็นไรหรือมีอาการแปลกปลอมอย่างอื่น ก็ไปเหมา คาดเดา !
เอาเองว่าเป็นอย่างโน้นอย่างนี้...จะทำให้เสียเวลาหรือนั่งเจริญสมาธิภาวนาแล้ว
ไม่ค่อยได้อะไรฯ แต่ถ้าจะส่งจิตพิจารณา ตามดูตามรู้ก็ได้ (กรรมฐานฯตามแต่ถนัด)
ซึ่งก็ต้องปรับ ขยับ ร่างกาย ท่านั่งตามที่ได้กล่าวมาแล้วข้างต้น....แล้วก็ต้องปล่อย
ต้องวาง เหมือนกัน

อีกวิธีถ้าคิดว่าพอจะปฏิบัติได้....ซึ่งจากที่ว่า "แต่ก็หงายอีก จนนอนไปเลย"
"ครั้งต่อมาเลยปล่อยให้นอนสมาธิไปเลย จนครบเวลาที่ได้กำหนดไว้ว่าจะนั่ง"
(ไม่ค่อยจะเป็นการดีนัก...เพราะถ้าตั้งใจจะนั่งทำสมาธิก็ควรใช้ท่านั่งทำฯ
ถ้าไม่เข้มแข็ง อดทนฯแล้ว ก็จะพาให้การปฏิบัติอาจก้าวหน้าได้ล่าช้า !)
ให้หาเก้าอี้สูงหรือที่นั่งแล้วเหมือนโดนบังคับไม่ให้ประมาทฯ ถ้าพลั้งเผอญสติ ไม่ว่าจะ
เอียงหน้าเอียงหลัง โยกคอน...เป็นต้น(ซึ่งบางส่วนมาจากอาการง่วงเหมือนกัน)
มีสิทธิพลัดตกลงมาได้ ก็จะทำให้ระมัดระวังหรือดำรงสติ สัมปชัญญะ ได้อย่างมั่นคง
ตื่นตัวหรือจิตแลใจระวังของเขาเอง(พระป่าฯบางรูปบางองค์ก็ใช้วิธีนี้เหมือนกัน)

 

อาการที่หงายหลังนี่คงไม่เกิดทุกบัลลังค์แน่ๆล่ะครับ

อาจแก้ด้วยการหา ผ้า หมอน หรือของนุ่มๆ มายัดบริเวณก้นย้อย หัวเข่า น่องขา จัดท่าให้สบาย หลังตรงหรืองอนิด ก็ไม่เป็นไร ( ถ้าหลังตรงจะทำให้จับพองหนอยุบหนอได้ง่าย เห็นชัด )

หงายหลังเมื่อไร รู้ตัวก็จัดท่าใหม่ ค่อยๆโน้มมาข้างหน้าจนหลังตรง เป็นอีกก็ทำอีก กลับมาท่าตรง มาที่ฐานเดิมของเรา เป็นกี่ครั้งก็ช่างมัน เดี๋ยวมันก็หายครับ

ไม่แนะนำให้เอาหลังพิงกำแพง หรือวัตถุใดๆน่ะครับ เพราะจะทำให้ง่วงได้ง่าย หรือ จิตไปเกาะที่แผ่นหลังที่แนบกับกำแพง แต่ถ้าใครทำแล้วไม่มีผลอะไรก็ตามแต่ถนัดครับ

 

หาหมอน หรือเบาะเล็กๆมาเสริมที่กัน ครับ

 

ปัญหาทางจิตควรแก้ทางจิตคือที่ต้นตอของปัญหา
กรณีดังกล่าว (ทุกข์) เกิดจากจิต และส่งผลออกมาทางกาย แม้เราจะนั่งหลังชนกำแพง ก็แก้ที่ปลายเหตุ แต่ต้นเหตุยังไม่ถูกแก้ไข ก็แก้ทุกข์อริยสัจไม่ได้

 

ต้องขอแยมด้วยคนค่ะอาการหงายหลังนี้ดิฉันก็เป็นค่ะต้อนนี้ก็หัดนั่งด้วยตัวเองฟังเทปบ้างอ่านตามเวปไซร์บ้าง เวลานั่งนานๆตัวจะเอนไปข้างหลังแต่ไม่ถึงกับนอนนะคะจะเป็นบ่อยก็พยายามรวบรวมจิตให้เป็นหนึ่งแล้วก็มาดูตัวเองบ้างก็จะเห็นตัวเอนไปข้างหลังเมื่อรู้ตัวก็จะกลับมานั่งตัวให้ตรงใหม่อีกครั้งเป็นอย่างนี้บ่อยมากค่ะ ต้องแก้ไขอะไร อย่างไรมั้ยค่ะ ต้องรบกวนท่านที่รู้ด้วยค่ะ

 

สติดูกายครับอย่าปล่อยล่องลอย จะได้ไม่หงาย สติอยู่ที่กายจิตอยู่ที่ลมหายใจ ลองดูนะครับ

 

หรือไม่ก็ นั่งลืมตาดูเลยจะหงายอีกมั้ย

 

มันจะหงายก็ปล่อยมันหงาย มันจะตั้งก็ให้มันตั้ง ทุกข์ไปใย เบื่อนั่งก็นอน เบื่อนอนก็ลุกขึ้น ร่างกายไม่ใช่ก้อนหินวางตรงใหนตั้งตรงนั้น

 

ผมก็เป็นครับ ยังเป็นอยู่จนปัจจุบัน ครูบาอาจารย์ท่านว่า เราปฏิบัติเพื่อฝึกจิต อย่าสนใจอาการของร่างกาย

 

จิตเป็นนายกายเป็นบ่าว ก็ในเมื่อบ่าวคือกายซึ่งเป็นผู้รับใช้นาย คือ จิตเป็นอย่างนั้น แสดงว่านายคือจิตซึ่งเป็นผู้คุมกายก็เป็นอย่างนั้น
กายถูกควบคุมโดยจิต ที่กายโยกเยกโอนเอน ไม่นิ่ง ถึงกับหงายท้องหงายหลัง ฯลฯ ลงนอนเลย แปลว่าจิตมันไม่ยอมให้ฝึกแล้ว มันพยศแล้ว มันเกเรแล้ว ฯลฯ จึงแสดงกิริยาอาการผ่านกายซึ่งเป็นตัวแทนหรือบ่าวซึ่งรับใช้มันอยู่
(eek)